Vikipedi, özgür ansiklopedi

C, 1970'lerin başında Ken Thompson ve Dennis Ritchie tarafından UNIX İşletim Sistemi için 1972 yılında geliştirilmiş bir programlama dilidir. C, günümüzde neredeyse tüm işletim sistemlerinde kullanılan, Dünya'nın en çok kullanılan sistem programlama dilidir. Ancak, uygulama programları yazmak için de çok sık kullanılır. C, başta çok kullanılan programlama dillerinden olan C++ (C plus plus olarak okunur) olmak üzere pek çok dili etkilemiştir.

C programlama dili ile yazılan programlar "int main" şeklinde bir ana fonksiyon ile başlarlar, program sonunda ise "return 0" deyimi ile tamsayı tipinde 0 (sıfır) değerini geri döndürürler. Geri dönen 0 değeri main foksiyonunu çağıran process tarafından yakalanır. Main fonksiyonunu çağıran process, bir işletim sistemidir. Sıfır değerini alan process programın hatasız olarak olağan bir şekilde sonlandırıldığını düşünür.

Dilin geçmişi

Dilin erken tarihi

C'nin ilk gelişme safhaları 1969 ile 1974 arasında AT&T Bell Laboratuvarları'nda gerçekleşti. Ritchie'ye göre, en yaratıcı devre 1972 idi. Dilin pek çok özelliği "B" adlı bir dilden türediği için, yeni dile "C" adı verildi. "B" adının kökeni konusunda ise söylentiler değişik: Ken Thompson B'nin BCPL programlama dilinden türediğini söylemektedir, ancak Thompson eşi Bonnie'nin onuruna adını Bon koyduğu bir programlama dili de geliştirmiştir.

1973'e kadar C yeterince güçlü bir hale gelmiş ve ilk başta PDP-11/20 assembly dili ile yazılan UNIX'in çekirdeğinin büyük kısmı C ile yeniden yazılmıştı. Böylece UNIX, çekirdeği bir assembly dili ile yazılmayan ilk işletim sistemlerinden biri olmuştu.

K&R C

1978'de Ritchie ve Brian Kernighan The C Programming Language (C Programlama Dili) kitabının ilk baskısını yaptılar. C programcıları tarafından "K&R" olarak bilinen bu kitap, C dilinin gayriresmi standardı olarak kullanıldı. C'nin bu versiyonu bugün "K&R C" olarak adlandırılır. Bu kitabın ikinci baskısı ise aşağıda anlatılan ANSI C standardını içerir.

K&R dilde şu değişiklikleri yaptı:

• struct veri tipleri eklendi
• long int veri tipi eklendi
• unsigned int veri tipi eklendi
• =+ operatörü += olarak değiştirildi (çünkü =+ C'nin leksikal ayrıştırıcısının kafasını karıştırıyordu)

K&R C genellikle tüm C derleyicilerinin desteklemek zorunda olduğu dilin en temel kısmı olarak kabul edilir. Uzun yıllar boyunca, ANSI C'nin kabul edilişinden sonra bile, yüksek taşınabilirlik (portability) istendiğinde, K&R C, C programcıları tarafından "ortak payda" olarak kabul edilmiştir çünkü bazı derleyiciler henüz ANSI C'yi desteklemek üzere güncellenmemişlerdi ve zaten iyi yazılmış bir K&R C programı aynı zamanda ANSI C'yi de destekler.

K&R C'nin yayımlanmasını izleyen yıllar içine dile AT&T'nin derleyicilerinin ve bazı başka bilgisayar üreticileri tarafından desteklenen kimi "gayriresmi" özellikler eklendi. Bunların içinde aşağıdaki özellikler de vardı:

• void fonksiyonlar ve void * veri tipi
• struct ya da union veri tipi döndüren fonksiyonlar
• her bir struct'ın alan adları için ayrı bir ad alanı
• struct veri tipleri için atama
• bir nesneyi yazmaya karşı korumalı yapmak için const anahtar sözcüğü
• standart bir C kütüphanesi
• enumeration'lar
• single-precision float tipi

ANSI C ve ISO C

1970'lerin sonunda C, en çok kullanılan mikrobilgisayar dili olarak BASIC'in önüne geçmeye başladı. 1980'lerde ise, IBM PC ile kullanılmak üzere benimsenmesiyle birlikte popülaritesi iyice artmaya başladı. Aynı zamanda, Bell Laboratuvarları'nda Bjarne Stroustrup ve iş arkadaşları C'ye nesneye yönelim eklemek üzere çalışmaya başlamışlardı. C bugün UNIX dünyasında en çok kullanılan dil olarak kalırken, Stroustrup'un geliştirip C++ adını verdiği dil Microsoft Windows işletim sisteminde en önemli dil oldu.

1983'te Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü (ANSI) bir C standardı oluşturmak için bir kurul oluşturdu. Uzun ve yorucu bir çalışmadan sonra, bu kurul standardı 1989'da tamamladı ve standart ANSI X3.159-1989 "Programming Language C (C Programlama Dili)" olarak yayımlandı. Dilin bu versiyonu genellikle ANSI C olarak adlandırılır. 1990'da bu standart, küçük değişikliklerle Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) tarafından da benimsenip ISO/IEC 9899:1990 olarak yayımlandı.

ANSI C'yi oluşturmanın amaçlarıdan biri K&R C'yi içeren ve dile sonradan katılan "gayriresmi" özellikleri de dile katan bir standart oluşturmaktı. Standart k fonksiyon prototiplerini ve daha yetenekli bir önişlemciyi de standarda ekledi.

Bugün artık ANSI C neredeyse tüm derleyiciler tarafından desteklenmektedir. Günümüzde yazılmakta olan C programlarının çoğunluğu ANSI C standardına uygun olarak yazılmaktadır. Yalnızca standart C kullanılarak yazılmış bir program, standarda uyumlu her derleyici ile doğru bir biçimde derlenip çalıştırılabilir. Ancak, standart olmayan kütüphaneler kullanılarak yazılmış programlar belli bir platform ya da derleyici gerektirebilirler...

C99

ANSI standartlaştırma işleminden sonra C dili uzun bir süre oldukça sabit kaldı, ancak C++ gelişmeyi sürdürdü. Buna bağlı olarak, 1990'ların sonunda ISO standardı güncellendi ve 1999'da ISO 9899:1999 olarak yayımlandı. 2000 yılının Mart'ında ise, "C99" olarak bilinen bu standart ANSI tarafından da benimsendi.

C99'un yeni özellikleri şöyle özetlenebilir:

• inline fonksiyonlar
• C++'da olduğu gibi artık değişkenler programın herhangi bir yerinde tanımlanabilirler
• long long int, boolean, complex gibi yeni veri tipleri
• değişken uzunluğa sahip diziler
• C++'dan alınan, // ile başlayan tek satırlık program içi açıklamalar
• snprintf() gibi yeni kütüphane fonksiyonları
• stdint.h gibi yeni başlık dosyaları

C99'u bugün GCC ve bazı başka derleyiciler desteklemekteyken, Microsoft ve Borland derleyicilerine C99 desteği eklemekte isteksiz davranmaktadırlar.

Örnek Programlar

İsterseniz şimdi küçük bir C programına göz atalım... #include deyimi ile "Standart Giriş Çıkış Kütüphanesi"ni yani "stdio.h"ı programımızı derleyecek olan derleyiciye, örneğin Microsoft Visual C++'a tanıtıyoruz. Yani derleyicimiz programın temel işleyişi sırasında "stdio.h'a yani Standart Giriş Çıkış Kütüphanesine" başvuracak. Kütüphanelerimizi #include<kütüphane> şeklinde deklare ediyoruz.

Şimdi ise programımızın ana iskeletini oluşturmak için int main fonksiyonu tanımlıyoruz. int main() ile int main(void) aynı deklarasyondur. (void; geçersiz, etkisiz demektir.) Parantez içine aldığımız void deyimi ile main fonksiyonuna yani ana programa herhangi bir argüman (argüman; giriş parametresi, giriş değeri demektir) vermiyoruz. Bunun yanında neden int main dediğimizi de açıklayalım. Programın sonunda yani printf foksinu işleminden sonra int değer (yani integer - tam sayı) geri dönüş değeri yollayacağız. Bu daha önce de ifade ettiğimiz gibi, int main fonksiyonunu çağıran process e (eğer program windows tabanı altında çalıştırılıyorsa int main fonksiyonunu çağıran windows işletim sistemidir) bir değer döndürecek. Bu değer 0 dır ve return 0 şeklinde deklare edilir.

Hemen bazı atomları da açıklayalım. C dilinde { atomu ile bir fonksion deklare edeceğimizi, ; ile de yani noktalı virgülle de (biz buna programcılar olarak terminatör diyoruz, (terminatör sonlandırıcı atom demektir) bir deklarasyonu sağlarız.

Her deyimden sonra ; atomu gelir ve deyim deklarasyona dönüşür.

prinf("Merhaba Vikipedi...") //bu bir deyim

printf("Merhaba Vikipedi...") //bu bir deklarasyondur

Deklarasyon bir deyimin oluşmasını sağlar.

Örneğe geri dönelim... printf foknsiyonu ile ekrana bir şeyler göstereceğiz. " atomu ile başlayarak ekranda göstereceğimiz harfleri yazmaya başlıyoruz, yine " atomu ile yazma işlemimizi sonlandırıyoruz.

return 0; deklarasyonu ile geri dönüş değerini deklare ediyoruz ve } atomu ile de ana fonksiyonumuzu kapatıyoruz.

İşte Örnek Programımız:

#include <stdio.h>
 
int main()
 
{
    printf("Merhaba Vikipedi...n");
 
    return 0 ;
 
}

#include<stdio.h>
 
#include<conio.h>
 
int main()
 
{
 
    int sayi1,sayi2,toplam;
 
    printf("birinci sayiyi giriniz=");
 
    scanf(%d,&sayi1);
 
    printf("ikinci sayiyi giriniz=");
 
    scanf(%d,&sayi2);
 
    toplam=sayi1+sayi2;
 
    printf("bu islemin sonucu:%d",toplam);
 
    getch();
 
    return 0;
 
}

ya da

#include<stdio.h>//on islemci tanitimi
 
#include<conio.h>
 
FILE *in,*out;//dosya belirtimi
 
main()
 
{
 
    int i,j;
 
    in=fopen("topla.in.txt","r");//dosya yerlerinin belirtimi
 
    out=fopen("topla.out.txt","w");
 
    fscanf(in,"%d",&i);//sayilarin in dosyasindan alinmasi
 
    fscanf(in,"%d",&j);
 
    fprintf(out,"%d",i+j);//toplamin out dosyasina yazilmasi
 
    return 0;
 
}

İlgili diller

C, doğrudan veya dolaylı olarak pek çok dili etkilemiştir. Örneğin: Java, C#, Perl, PHP, JavaScript, LPC.

Dış bağlantılar

• Özgür Yazılım Sayfaları, C Programlama Dersleri
• ISO C Çalışma Öbeği
• C Programlama Dili Kullanım Yerleri